PRENS ALKAS ÇERKASSKY VE DAMADI ABAZA MEHMED PAŞA

Çerkesya veya Osmanlıca ismiyle Çerkezistan Hükümdarı İnal'ın soyundan olan Prens Alkas Çerkassky'nin hayatı hakkında maalesef fazla bilgi bulunmuyor. 

1570 yılında Çerkesya'da dünyaya geldi. Abhaz Asilzadesi Şoloh Akuç-Lakerba'nın kızı Feride Hatun'la evlendi. Çocukları: Janhot Bey, Hatice Hatun, Şahincan Hatun ve Ali Bey. Kızı Hatice Hatun 1603 yılında Sultan I. Ahmet ile evlendi ve Mahfiruz ismini aldı. Diğer kızı Şahincan Hatun ise Osmanlı Devlet adamlarından ve annesinin akrabası Akuçba-Lakerba ailesinden Abaza Mehmet Paşa ile evlendi.

Alkas Bey'in hiç İstanbul'a gidip gitmediği bilinmiyor, ama oğulları Janhot ve Ali Beylerin Sultan II. Osman'ın Cülus günü İstanbul'a bir Çerkes heyeti ile yeni padişahı tebrik etmek için gittikleri bilinmektedir. Hatta Ali Bey'in İstanbul'a Çerkes elçisi olarak kalmış ve oğlu Ahmet Paşa'da daha sonra Vezir payesini alıp Osmanlı Devlet adamlarından olmuştur.  Ali Bey oğlu Ahmet Paşa özellikle Sultan I. İbrahim ve Sultan IV. Mehmet döneminde Devlet politikasında etkin rol oynamıştır. Son olarak Musul'a gönderilip Musul Mirmiranı olmuştur. Tam olarak bilinmemekle beraber 1696'den sonra ölmüştür.

Alkas Bey 1646 yılında Çerkesya'da öldü ve Taman Yarımadasında bulunan Kızıltaş bölgesine defn edildi. 

Şahincan Hatun 1640 yılında öldü. Eşi Abaza Mehmet Paşa Osmanlı tarihinin ünlü simalarından biridir. Dedemin notlarından:

(...) Abaza Mehmet Paşa Lakerba ailesinden Rostom Bey'in oğludur. Annesi ise Abaza Topraklarının hükümdar prensi Bitu Şervaşidze'nin kızı idi (...) Kuzey Abaza Toprağında 1589 senesinde dünyaya gelmiştir. Henüz genç yaşında ailesi ile İstanbul'a hicret etmiştir. Halası Alime Haseki'nin himmeti ile Tophane de bir Konak tahsis edilmiştir. Orada amcazadesi Melek Ahmet Paşa'da dünyaya gelmiştir. (...) Mamafih Canpulatoğlu Ali Paşa'nın hizmetinde iken Ali Paşa'nın1607 senesinde Celali olup Kuyucu Murad Paşa tarafında pek feci şekilde katledildiğinde, Mehmet de isyancı kabul edilmiştir. Lakin gençliğine ve güzelliğine hayran kalan Murad Paşa'nın yanında bulunan Yeniçeri Ağası Halil Paşa, Lakerba Mehmet'in önüne atılıp afvedilmesini Murad Paşa'dan yalvarmıştır. Hatta bütün mesuliyetini üstüne aldığını söylemiştir. Ancak bu şekilde Lakerba Mehmet, gözü dönmüş Murad Paşa'nın hışmından kurtulabilmiştir (...)  Genç Osman teyzesinin zevci ve bu suretle eniştesi olan Mehmet Paşa'yı çok severdi. Mehmet Paşa'da yeğenine fevkalade bağlı idi. Saray'da kendisine hususi daire hazırlatılmıştı, orada zevcesi Şahincan Hatun ile ikamet ederdi. Şehirde de muazzam bir Saraya sahipti. (...) Mahfiruz Sultan'ın vefatından sonra Şahincan Hatun devletin adeta Valide Sultanı olmuştu, zira Genç Osman teyzesini el üstünde tutardı. Bu sebeptende zevci Mehmet Paşa'da imparatorluğun gizli Veziriazamı olmuştu. (...) Padişah'la olan akrabalığı sayesinde Osmanlı'nın gelmiş geçmiş en zengin devlet adamlarından biri idi. Bundan maada fevkalade güzel bir erkekti ve görünüşüne çok dikkat ederdi. Neden bu sebeptende devrinin en şık giyinen devlet adamı olarak tarihe geçmiştir. Kendi halkının kıyafeti olan ve Ruslar tarafından >Çerkeska< denilen elbiseleri giyerdi. Başına Osmanlılara has olan Kavuk yerine Çerkes-Abaza Kalpağını takardı. Bu Kalpağın sol tarafında elmas ve zümrüt taşları ile bezeli bir sorguç bulunurdu. Sol göğsündede gümüşten bir iğne takardı. Bu iğnenin ucunda üzerine Lakerba ailesinin arması kazınmış güzel bir yakut taşı bulunuyordu. Beline gümüşten olan bir Abaza kemeri bağlardı. Bu Kemerin ön tarafındada Lakerba ailesinin arması kazınmıştı (...) Gayet uzun boylu, mavi gözlü, koyu sarı saçlı, buğday tenli olup çok yakışıklı idi, zevcesi Şahincan Hatun'da devrinin en güzel kadınlarından biri olarak nam salmıştı. Çerkeslerin bütün meziyetlerine sahip olarak uzun boylu, çok uzun kumral saçlı, yeşil gözlü, zayıf ve zarif bir kadındı. Sarayın diğer kadınlarına nispet pek çok dil biliyordu. Zevci Mehmet Paşa'da çok malumatlı bir adamdı.(...) Genç Osman alçakca ve hakaretvari şekilde katledilmesinden sonra birtek Mehmet Paşa baş kaldırıp senelerce isyan edip intikam ateşi ile kavrulmuştur. Bu hususta zevcesi Şahincan Hatun'da intikam almak için türlü entrikalara adı karışmıştır. Zaten yeğeninin katlinden sonra karalara bürünüp yüzünü bir daha kimseye göstermemiştir. Kösem Sultan'da eski ortağı Mahfiruz'un hemşiresine kan kusturmak için elinden geleni yapmıştır. (...) Mehmet Paşa yeğeninin intikamını almak için pek çok yeniçerinin kellesini almıştır (...) Seneler sonra 1628 yılında >Ağabeyinin kan davasını güttüğü için< Sultan IV. Murat tarafından afvedilip Bosna Eyaletine tayin edilmiştir. (...) Mehmet Paşa ikinci izdivacını Gürcü Koca Mehmet Paşa'nın biraderi Hüseyin Paşa'nın kızı ile yapmıştır (...) 1617 yılında evvela Maraş Beylerbeyi ve Saray'daki entrikalar sebebinden 1621 yılında Erzurum Beylerbeyliğine tayin edilmiştir. Erzurum'da bulunduğu sırada yeğeninin katlinden haberdar olunca günlerce matem tutmuş ve bilahare intikam almak için devlete baş kaldırmıştır (...) 1633 senesinde Özü eylatine tayin edilip Silistre'ye gönderildi (...) Türlü entrikalar sebebinden 24 Ağustos 1634 tarihinde İstanbul'da idam edilip Kuyucu Murad Paşa Türbesine defn edildi. Ne tuhafdırki seneler önce bu Kuyucu Murad Paşa tarafından katledileceği sırada son anda ölümden kurtulmuşken, şimdide onun türbesine defn edilmesi hakikaten şayanı hayrettir. Binaenaleyh Kösem Sultan'ın Mehmet Paşa'dan nefret ettiği cümle alemce malumdu, bu kadının Paşa'nın idamına sebep olanlardan biri olduğuna şek ve şüphe yoktur  (...) Belgrad Kalesinin güneyinde Hünkar Tepesi veya Sultan Süleyman Tepesi denilen yerde muazzam bir Saray ve yanında Mevlevihane inşaa ettirmişti. (...) Şahincan Hatun zevcinin idamından sonra İstanbul'a avdet etmeyip Silistre de kalmış ve orada vefat etmiştir. Mehmet Paşa'nın Şahincan Hatun'dan doğma iki kızı ve iki oğlu vardı (...) Diğer zevcesi ve bu kadından olan çocukları İstanbul'a taşınmışlardır (...)

Abaza-Mehmet Paşa Lakerba (© Sabiha Laker)