Osmanlı tarihinde isimleri hiç unutulmayacak kadınlardan biride kesinlikle Deli İbrahim'in en gözde eşi Hümaşah Sultan'dır. Ama kimdir bu Hümaşah Sultan?
Bazı internet sayfalarında Çerkes olduğu yazıyor, fakat tarihci Dimitri Kandemir'e göre Kırımlı imiş. Tabii Kırımlı olması Çerkes değildir manasına gelmez, çünki Kırım'da da Çerkes aileleri yaşıyordu. Tarihci Agafangel Krimski'nın yazılarında: (...) güzellik ve zarafetin yanısıra çok akıllı olan Hümaşah'ın kardeşi Arslan Mehmet Mirza Kırım Hanı'nın sarayında vazifeli idi (...) yazmış.
Tarihci Nicolae İorga'nın yazılarında: (...) Deli İbrahim'in kadınları arasında özellikle Hümaşah dikkat çekiyor, çünki padişahla 10 Aralık 1647 tarihinde muazzam bir düğünle evlenmiştir (...) İbrahim diğer kadınlarıyla Saray'ın soğuk duvarları ardında sessiz sedasız evlenirken, Hümaşah için debdebeli ve halkında iştirak ettiği bir düğün töreni icra ettirmiştir, böylece Hümaşah'ın Osmanlı Sarayında ne kadar önemli ve güçlü bir makama sahip olduğu anlaşılıyor (...)
Tarihci İgnatius Mouradgea d'Ohsson'a göre: (...) Sultan İbrahim'in 10 eşi, 16 Gözdesi ve 22 Odalığı vardı. Eşlerine ve Gözdelerine mücevherler, altınlar ve Saraylar hediye etmişti, ama yanlız en çok sevdiği eşi Zeynep Hümaşah'a Mısır'ın bütün gelirini bahşetmişti. Üstelik nikahlarında Hümaşah'a sandık dolusu Altın ayaklarının önüne döktürmüştü (...)
Hümaşah'ın Saraya girmeden önceki ismide tartışılır. Joseph von Hammer-Purgstall notlarında Hümaşah Fatma yazılı, Fransız Elçisi Jean de la Hay ise 1648 yılındaki yazılarında: (...) Sultan'ın Kırımlı karısı Hümaşah Zeynep periler kadar güzel olduğu söyleniyor. Hadım Harem görevlisi Cevher Ağa'dan öğrendiğime göre bu kadın gayet uzun boylu ve badem şeklindeki gözleri deniz mavisi renginde imiş. Çok uzun olan kumral Saçını nedimeleri örüyormuş ve pırlantalı iğneler ile süslüyormuş (...)
Jean de la Hay 1649 yılındaki yazılarında: (...) İbrahim'in bütün kadınları Eski Saraya gönderildiler, yanlız yeni Sultan'ın annesi Saray'da oturuyor. Ölü Sultan'ın çok sevdiği karısı ve eski kraliçe Zeynep Eski Sarayda yaşıyor. Yanında tek evladı olan bir Prens var. Bu çocuk İbrahim'in öldürülmesinden sonra doğdu. Kırımlı Kadın oğlunun zehirletilmesinden çok korkuyor ve bu yüzden küçük prensi bütün tehlikelere karşı koruyor. Kocasının sağlığında memleketinden getirttiği askerleri halen emrinde. Bu Tatarların görünüşleri hem asil hemde çok korkunç (...)
Ama Hümaşah Sultan oğlu Şehzade Orhan'ı ne yazıkki koruyamadı ve 1650 yılında büyük bir ihtimalle Turhan Sultan'ın emriyle öldürüldü.
Hümaşah Sultan geri kalan ömrünü Eski Saray'da geçirdi ve orada öldü. Ölüm tarihi İgnatius Mouradgea d'Ohsson'a göre 1677, Nicolae İorga ise 1680 ve Agafangel Krimski ise 1686 yılını yazmış. Doğum tarihi ise kesinlikle 1634'dür. Bu tarihi merhum Yılmaz Öztuna'a da belirtiyor.
Tarihci Nicolae İorga'nın yazılarında: (...) Deli İbrahim'in kadınları arasında özellikle Hümaşah dikkat çekiyor, çünki padişahla 10 Aralık 1647 tarihinde muazzam bir düğünle evlenmiştir (...) İbrahim diğer kadınlarıyla Saray'ın soğuk duvarları ardında sessiz sedasız evlenirken, Hümaşah için debdebeli ve halkında iştirak ettiği bir düğün töreni icra ettirmiştir, böylece Hümaşah'ın Osmanlı Sarayında ne kadar önemli ve güçlü bir makama sahip olduğu anlaşılıyor (...)
Tarihci İgnatius Mouradgea d'Ohsson'a göre: (...) Sultan İbrahim'in 10 eşi, 16 Gözdesi ve 22 Odalığı vardı. Eşlerine ve Gözdelerine mücevherler, altınlar ve Saraylar hediye etmişti, ama yanlız en çok sevdiği eşi Zeynep Hümaşah'a Mısır'ın bütün gelirini bahşetmişti. Üstelik nikahlarında Hümaşah'a sandık dolusu Altın ayaklarının önüne döktürmüştü (...)
Hümaşah'ın Saraya girmeden önceki ismide tartışılır. Joseph von Hammer-Purgstall notlarında Hümaşah Fatma yazılı, Fransız Elçisi Jean de la Hay ise 1648 yılındaki yazılarında: (...) Sultan'ın Kırımlı karısı Hümaşah Zeynep periler kadar güzel olduğu söyleniyor. Hadım Harem görevlisi Cevher Ağa'dan öğrendiğime göre bu kadın gayet uzun boylu ve badem şeklindeki gözleri deniz mavisi renginde imiş. Çok uzun olan kumral Saçını nedimeleri örüyormuş ve pırlantalı iğneler ile süslüyormuş (...)
Jean de la Hay 1649 yılındaki yazılarında: (...) İbrahim'in bütün kadınları Eski Saraya gönderildiler, yanlız yeni Sultan'ın annesi Saray'da oturuyor. Ölü Sultan'ın çok sevdiği karısı ve eski kraliçe Zeynep Eski Sarayda yaşıyor. Yanında tek evladı olan bir Prens var. Bu çocuk İbrahim'in öldürülmesinden sonra doğdu. Kırımlı Kadın oğlunun zehirletilmesinden çok korkuyor ve bu yüzden küçük prensi bütün tehlikelere karşı koruyor. Kocasının sağlığında memleketinden getirttiği askerleri halen emrinde. Bu Tatarların görünüşleri hem asil hemde çok korkunç (...)
Ama Hümaşah Sultan oğlu Şehzade Orhan'ı ne yazıkki koruyamadı ve 1650 yılında büyük bir ihtimalle Turhan Sultan'ın emriyle öldürüldü.
Hümaşah Sultan geri kalan ömrünü Eski Saray'da geçirdi ve orada öldü. Ölüm tarihi İgnatius Mouradgea d'Ohsson'a göre 1677, Nicolae İorga ise 1680 ve Agafangel Krimski ise 1686 yılını yazmış. Doğum tarihi ise kesinlikle 1634'dür. Bu tarihi merhum Yılmaz Öztuna'a da belirtiyor.
