I.MUSTAFA HİÇ EVLENDİ Mİ?

Tarih kitaplarında I.Mustafa'nın çocuksuz olduğu yazar, ama Hasekilerinin olup olmadığından bahsetmez. Bakın ünlü Tarihci Joseph von Hammer-Purgstall bu konu hakkında ne yazmış:

(...) Deli Mustafa'nın annesi hırslı bir kadındı ve oğlu tahta çıkınca bunun nesebinin devam etmesi için oğlunu derhal birkaç ay aralıkla iki güzel saray kızı ile baş göz ettirdi (...)

Dimitri Kandemir ise:

(...) Sultan Mustafa'nın iki kadını vardı, bunların ilki annesinin özel tahsil ve terbiye ettirdiği Gencinihan Hatun'dur. Diğeride Gürcü Zamane Hatun'dur (...) Mustafa'nın birinci karısından bir kızı vardı, diğerinden ise bir oğlu ve bir kızı olmuş, ama Şehzade'nin akıbetini kimse bilmiyor (...) Mustafa ikinci defa tahttan indirilip Saraya kapatıldığında bunun kadınlarıda annesiyle beraber Eski Saraya gönderildiler (...)

Venedik Elçisi Pietro Foscarini 1640 yılına ait notlarında:

(...) İki sene kadar önce ölen deli Sultan'ın iki kadını şimdi Eski Saray denilen yerde oturuyorlar. Deli Sultan'ın iki kızı olduğunu duyduk, ama bunları evlendirmemişler, herhalde Rum olan Valide Sultan'da buna mani olmuş olabilir (...)

Venedik Elçisi Giovanni Cappello 1652 yılında şunu yazmış:

(...) Deli İbrahim'in amcası Mustafa'nın ikinci karısı geçen sene öldü. İki kızıda hiç evlenmemişler, halen Eski Saray'da oturuyorlar (...)

Tarihci Agafangel Krimski:

(...) I.Mustafa'nın birinci karısı Abaza halkından olan Nihan Hatun'dur (...)

Bilgiler için Sn. Christine Korntal, Sn. Vittore Trevisan ve tercümeler için Sn. Felicitas Dumru ve Sn. Lale Akarsu'ya çok teşekkür ederiz.

HANDAN SULTAN NASIL ÖLDÜ?

I.Ahmet'in annesi Handan Sultan ne zaman ve nasıl öldü? 

Venedik Elçisi Giovanni Mocenigo'nun 1606 yılına ait raporundan:

(...) Sultan'ın annesi öldüğünde Saray'da herkes mateme büründü. Halk arasındada itibarı yüksek olan bu kadın'ın ardından ağıtlar yakıldı (...) Duyduğumuza göre öldüğünde çok yaşlı değilmiş, 32 yaşında imiş. Rus olan bu kadın Saray'da vazifeli Hüseyin Paşa'nın yakın akrabası idi. Hüseyin Paşa'dan öğrendiğime göre Sultan'ın annesi midesinden rahatsız imiş. Ağır bir hastalıktan öldüğü açıktadır. Zaten ölümünden bir süre öncede birkaç hafta hasta olarak yatakta yatmış (...)

Tarihci Dimitri Kandemir:

(...) I.Ahmet'in annesi ağır bir hastalıktan ölmüştür. Sultan annesinin ölümünden sonra derin kederlere boğulmuştur. Saray'da Valide Sultan'ın matemi yüzünden uzun bir süre müzik ve eğlence yasaklanmıştı (...) I.Ahmet annesini büyük bir merasimle defn ettirmiştir (...)

Son araştırmalara göre Handan Sultan mide kanserinden öldüğü düşünülüyor. 

Handan Sultan 12 Kasım 1605 tarihinde Topkapı Sarayında öldü ve kocasının yanına III.Mehmet'in Türbesine defn edildi.

VENEDİK ELÇİSİ'NİN 1614 SENESİNE AİT RAPORU

Öncelikle Venedik Elçileri hakkında araştırma yapan Sn. Vittore Trevisan'a yardımları için çok teşekkür ederiz.

1614 senesinde İstanbul'da Venedik Elçisi olarak bulunan Almoro Nani'nin raporlarından:

(...) Sultan Ahmet orta boylu, solgun benizli bir adam. Burnu uzun ve kakmaklı. Gözleri yeşil ve kahve rengi karışımı. Aslında pek de türklere benzemiyor. Zaten türklerin sarayında aslı türk olan çok az kişi var. Cümlesi devşirme. Bizi karşılayan Sadrazam Nasuh Paşa Arnavut'tur. Divan'da bulunan Paşaların hepsi devşirme ve aralarında Arnavut, Boşnak, Hırvat ve Sırp var. Seneler önce ölen Sultan'ın anneside türk değilmiş. Duyduğumuza göre aslen Rus'muş ve şimdi Saray'da hizmet eden ve aslı Rus olan Hüseyin Paşa'nın da yakın akrabası imiş (...) Sultan'ın kadınlarıda türk değiller. Birinci karısı Çerkes, ikinci karısı Boşnak, üçüncü karısı Rum ve dördüncüsüde Gürcü'dür. Yanlız bu sonuncuyu iki sene önce Sarayından sürgün ettirmiş. Şimdi Eyüp de iki kızıyla beraber bir Saray'da oturuyor. Özellikle Rum kadın'ın nüfuzu çok fazla. Erkek kardeşide Saray'da yaşıyor (...)  

Christoforo Vallier'in 1614 senesine ait raporlarından:
(...) Sultan'ın karısı mağrur bir Çerkes'dir. Asil bir aileden geldiği için herkese tepeden bakıyormuş. Ahmet'ten şimdiye kadar dört tane çocuğu olmuş. En büyükleri Şehzade Osman'dır. Yanlız hayatta kalan bir kızı varmış. Onuda Sultan el üstünde tutuyor. Birde Rum olan karısı var, o Çerkes'e göre daha hırçınmış. Ahmet'i teessiri altında tuttuğundan Saray'ın en namdar mensubu imiş. Sultan'ın diğer bir karısıda Boşnak ve Kosaça ailesinden bir kadın'dır (...)

Tercümeler için Sn. Felicitas Dumru'ya çok teşekkür ederiz.

KÖSEM SULTAN'IN KAÇ TANE ÇOCUĞU VARDI?

Kösem Sultan'ın I.Ahmet ile kaç tane çocuğu vardı? Açıkcası tam olarak bilinmiyor. Çocuk sayısı Kaynağa göre değişmektedir. Ama kesin olanlar:

1. Ayşe Sultan
2. Fatma Sultan
3. IV.Murat
4. Şehzade Kasım (ikiz olabilir)
5. Atike Sultan (ikiz olabilir)
6. I.İbrahim

Sonradan Kösem'in çocukları olduğu iddia edilenler

1. Şehzade Mehmet
2. Hanzade Sultan
3. Şehzade Orhan
4. Şehzade Selim
5. Şehzade Süleyman

Şayet bu liste doğru ise, Kösem tam 11 tane çocuğu olduğu meydana çıkıyor. Bu mümkün mü? Elbette mümkün, ama I.Ahmet'in diğer eşlerindende çocuğu vardı. Üst tarafta adı geçen Hanzade Sultan ve Şehzade Süleyman, Kösem'in çocukları değillerdi. Her ikiside Mahfiruz'dan dünyaya gelmişlerdi.
Tarihci Peçevi Mahfiruz'un çocuklarını şu şekilde listeler:

1. II.Osman
2. Şehzade Mehmet
3. Şehzade Bayezid
4. Şehzade Süleyman
5. Şehzade Hüseyin

 Venedik Elçisi Christoforo Vallier'e göre Hanzade Sultan, Mahfiruz'un kızıdır.

MELEKİ HATUN KİMDİR

Kösem Sultan'ın sır arkadaşı, yoldaşı, Venedik Elçisi Giovanni Saronza'ya göre 1610 yılında Güney Arnavutluk'ta doğmuştur.  Babası Arnavutların Asilzade ailelerinden Jonima'lara mensup olan Halil Bey'dir. Giovanni Saronza 1648 yılındaki raporunda Meleki Hatun hakkında şunu yazar:

(...) Valide Sultan'dan sonra Harem'in başı olan bu kadın, bizim topraklarda nam salmış Gijon Jonima'nın kuzini imiş. Duyduğumuza göre henüz on dört yaşında iken babası bunu ve iki kız kardeşini Kösem'e hediye göndermiş. Valide Sultan'da bu kızları himayesine alıp iyi yetiştirmiş. Özellikle şimdi Harem'in başı olan kadın bu kızların arasında en istidadlısı olanı imiş. Herhalde bu yüzdende Kösem'in gözüne girmeyi başarmış. Kızlar büyüyüp evlenme yaşına geldiklerinde birtek Meleki saray'dan ayrılmak istemeyip efendisi olan Kösem'i bırakmak istememiş. Bu yüzdende Valide Sultan'ın nezdinde itibarı artmış ve kendisine yeni bir isim seçip adını Meleki koymuş (...) Kızkardeşleri şimdi padişahın divanına katılan Paşa'larla evliler (...) Meleki memleketinde bulunan babası ve annesine yüksek miktarda altın ve elbiseler göndermiş (...)

Meleki Hatun 1651 yılında sırdaşı ve arkadaşı olan Kösem Sultan'a ihanet edip, Kösem'in IV.Mehmet'i öldürmek istediğini Turhan Sultan'a ihbarladı. Böylece Kösem'in katledilmesine yol açtı. Bu feci ihanetinin bedelini 1656 yılında Vakayı Vakvakiye olarak tarihe geçen Yeniçeri Ayaklanmasında kocası Şaban Ağa ile beraber Yeniçeriler tarafından parçalandı. 

Venedikli Michiel ailesinde bulunan Meleki Hatun'un resmini bize Sn. Giuseppe de Michiel gönderdi. Kendisine bu yolla teşekkür ederiz.

Üst taraftaki bilgileri bizimle paylaştığı için Sn. Christine Korntal'a ve tercüme için Sn. Felicitas Dumru'ya çok teşekkür ederiz. 

Meleki Hatun 1649, © Giuseppe de Michiel

MAHFİRUZ SULTAN'IN GERÇEK ADI NEDİR?

Mahfiruz Sultan'ın gerçek adının Hatice olduğu düşünülüyordu, ama Venedik Elçisi Cristoforo Valier 1611 seneli raporunda:

(...) Sultan'ın Çerkes karısı Laberana'dan olma iki kızından küçüğü öldüğünde, Saray'da herkes mateme büründü. Duyduğumuza göre müslümanların adetlerine göre matemde beyaz elbise giyinilirken, Laberana bizim gibi kara elbise giymiş. Kendi memleketinde de matem de karalar bağlanırmış (...)


Tarihci Agafangel Krimski:
(...) II.Osman'ın annesi Çerkeslerin Kabardey boyuna mensup olan Hatice namı diğer Mahfiruz'dur (...)


Tarihci Dimitri Kandemir:
(...) Zavallı II.Osman'ın annesi genç yaşta ölüp Eyüp Haziresine defn edilmiştir. Bu Çerkes kadını vaktiyle I.Ahmet'in ilk karısı ve Baş Hasekisi olarak namını bütün devlete salmıştı. Son zamanlara kadar hayatta bulunan ve ünlü celali Abaza Mehmet Paşa'nın oğlu olan Hasan Ağa'nın annesi de bu kadın'ın kızkardeşiydi. Hasan Ağa'dan duyduğuma göre teyzesi olan bu Padişah karısı vaktiyle Saraya pek küçük yaşta alınarak o zamanlar Kethüda olan halası tarafından yetiştirilmiş. İsmi Hansuret-Bikeç iken Padişah'la evlenince adı Mahfiruz olarak değiştirilmiş (...)


 

İRAN ŞAHI II.ABBAS'IN ÇERKES EŞİ

Mahfiruz Sultan'ın amcası Prens Sunçaley Çerkasski'nin çocuklarından biraz bahsetmek istiyorum. Prens Sunçaley Çerkasski'nin üç eşinden 8 tane çocuğu vardı, bunlar (eşleriyle beraber):

1. Şoloh Mirza (1590 - 1636) ⚭ Prenses Parhan Şogenukova
2. Kimzad Hatun (1591 - 164?) ⚭ Şahin Giray
3. Budaçey Mirza (1592 - 164?)
   
4. Alkas Mirza (1594 - 164?)
5. Jelegot (Feodor) Mirza (1595 - 1636) ⚭ Prenses Ekaterina İvanovna Vorotinskaya
6. Muçal Mirza (1596 - 1661) ⚭ Prenses Parhan Şogenukova (Şoloh Mirza'nın dul eşi)
7. Han Hatun (1602 - ?) ⚭ Prens İldar Talustanov
8. Uvjugta Nakiyat Hatun (1623 -  1680ler) ⚭ İran Şahı II.Abbas

Prens Sunçaley Çerkasski'nin en küçük kızı Uvjugta 1642 yılında henüz 9 yaşındaki Şah II.Abbas'la evlendirildi.  Prenses Uvjugta Nakiyat eşinden 10 yaş büyüktü ve Şah ile evlendiğinde 19 yaşındaydı. Politik amaçla gerçekleşen bu evlilik Çerkesya'nın Osmanlılara karşı güçlendirilmesi içindi. Ayrıca II.Abbas'ın halası'da Şahin Giray'in ikinci eşiydi.

Prenses Uvjugta Nakiyat 1647 yılında ileride İran Şahı olan II.Safi'yi (diğer adı I.Süleyman) dünyaya getirdi. Şah II.Abbas'ın annesi Kraliçe Ana'da bir Çerkes prensesiydi.

II.Abbas 1666 yılında öldü ve en büyük oğlu II.Safi İran tahtına çıktı. Prenses Uvjugta, İran İmparatoriçesi iken oğlunun tahta çıkmasıyla Ana-İmparatoriçe oldu. Oğlunun saltanatı sırasında 1680 yıllarında öldü.

SULTAN I.AHMET'İN BİLİNMEYEN EŞİ KİM?

Venedik Elçisi Simone Contarini'nin raporuna göre I.Ahmet 1612 yılında kadınlarından biri Kösem'e hakaret ettiği için arası fena açılmış, hatta bunu tokatlamış. Peki bu kadın kimdir? Mahfiruz mu yoksa Fatma mı? Cevap: Hiç biri.

Tarihçi Agafangel Krimski bu olay için şu bilgileri veriyor:

(...) I.Ahmet'in kadınlarından Gürcü Haseki, bir merasimden sonra Rum olan Mahpeyker Haseki'ye ağır sözler söylemiş. Mahpeyker'de gidip rakibesi Gürcü kadın'ı Sultan'a şikayet etmiş. I.Ahmet de en gözde hasekisine hakaret ettiği için herkesin önünde dördüncü karısı olan Gürcü Haseki'yi tokatlamış. Sultan'dan üç çocuğu olduğu halde Gürcü Haseki mesire saraylardan birine gönderilmiş (...)

Tarihçi Dimitri Kandemir:

(...) I.Ahmet son karısı olan Çolokaşvili prensesi Şahzaman Sultan'ın Rum Kösem'e >Köle parçası< demesi yüzünden tokatlaması, bütün şehirde dedikodulara sebep vermişti. Zavallı prenses iki kızıyla beraber Eyüp tarafında bir Saraya sürgün edilmeside olayın ciddiyetini korumaktadır. Yanlız Gürcü prensesi değil, I.Ahmet'in ilk karısı ve Rus ordusunda hizmet etmiş Prens Kasbolat Muçaloviç Çerkasski'nin halası ve II.Osman'ın anneside aynı şekilde Sultan'ın gözünden düşmüştü. Ama zavallı Gürcü prensese göre Çerkes Sultan Saray'da kalmayı başarmıştı (...) Rum Kösem Sultan'ın akıbeti göz önünde bulundurulursa, işlediği acımasız günahlarının bedelini feci şekilde öldürülmesiyle ödediği söylenbilir (...)

Peki kim bu Şahzaman Haseki? Yukarıda açıklandığı gibi aslen Gürcü ve Çolokaşvili Hanedanına mensup bir prenses. I.Ahmet'in hangi çocuklarının annesi olduğu bilinmiyor. 

Şahzaman Sultan'ın diğer adı - hayırlı kadın - manasına gelen Hayrünnisa, buda zamanında I.Ahmet'in en sevdiği eşlerinden olduğunu kanıtlıyor. Ama Şahzaman Hatun rakibesi Kösem'e karşı yenik düşüp 1612 yılında Saray'dan sürgün edilmiş. 

IV.Murad döneminde Eski Saray'da oturmuş ve orada 1675 yılında ölmüş.

MAHFİRUZ SULTAN NASIL ÖLDÜ?

Mahfiruz Sultan'ın genç yaşta 1620 yılında ölmesi çoğu dedikodulara yol açmıştı. Bunların arasında Kösem tarafından zehirletildiği söylentisi en yaygın olanıdır. Ama gerçektende Mahfiruz Sultan bir entrikaya kurban mı olmuştu? Tarihçi Joseph von Hammer-Purgstall bu konuya açıklık getirmiş:

(...) II.Osman'ın annesi Saray'da düzenlenen bir müzik gecesinden sonra aniden rahatsızlanmış ve bir ay zarfında öldüğünden, halk arasında dedikodular çıkmıştır. Ulaştığım bilgilere göre bu kadın uzun süredir solunum yollarından rahatsızmış ve bu yüzden tedavi için daha sıcak bir bölgeye gönderilmiş. Lakin tedavi için tercih edilen yer Üsküdar sırtları olmasıda, tedavisinin başarıya ulaşmamasının sebeplerinden biridir diyebiliriz, çünki en iyi başarıyı Saruhan'da edebileceği tahmin edilebilinirdi. Buna rağmen neden Üsküdar tercih edildiği konusunda henüz bir fikir edinemedim. Bir ihtimal, dönemin tıbbi yetersizliği olabilir. Rakibesi ve IV.Murad'ın annesi Rum Kadın tarafından zehirletilmesi doğru değildir, çünki Rum Kadın Eski Saray'da kapalı bir hayat sürüyordu, üstelik Çerkes Kadın'ın öldürülmesinden bir çıkarı yoktu. Nitekim II.Osman'ın teyzesi Fatma Daye Hatun kardeşi yerine Valide Sultanlık yapıyordu. Çerkes Kadın'ın yerine bunun kardeşi Fatma Daye'yi öldürmesi gerekirdiki bunuda yapmadı, zaten yapamazdıda (...)

Bu değerli bilgiyi bize ulaştırdığı için Sn. Christine Korntal'e ve tercüme için Sn. Felicitas Dumru'ya çok teşekkür ederiz.

MAHİDEVRAN SULTAN BİYOGRAFİSİ AVRUPA'DA YAYIMLANDI

Nihayet uzun süredir beklenilen Mahidevran Sultan Biyografisi sipariş edilebilinecek. Bu değerli eserde şimdiye dek hiçbir yerde yayımlanmayan Belge, Bilgi ve Resimler bulunuyor.

Okumak isteyenler kitabı doğrudan Yayınevindende sipariş edebilirler.

©Lychatz Verlag

 

HALİME SULTAN NE ZAMAN ÖLDÜ?

Halime Sultan ne zaman öldü? 

Merhum Yılmaz Öztuna 1623'den sonra öldüğünü yazıyor. Alman Tarihçi Mordtmann'ın Osmanoğulları hakkındaki notlarında oğlu'nun 1639 senesinde öldüğünde hayatta olduğunu kayıt etmiş. Tarihçi Josef Matuz ise Deli İbrahim döneminde öldüğünü ve gayet sade bir törenle defn edildiğini belirtmiş.

Tarihçi Joseph von Hammer-Purgstall ise I.Mustafa'nın annesi hakkında şu bilgileri veriyor:

(...) I.Mustafa aklii dengesinin bozuk olmasından dolayı ikinci defa tahttan indirildiğinde annesi Eski Saray'a gönderildi. Orada siyasetten uzak bir hayat sürdü. Zaten Valide Sultan olan IV.Murad'ın annesi Rum kadın'da bu üvey kayınvalidesini devlet işlerine karışmaması için dış dünya ile bağlantısını tamamen kestirtmişti. (...) Bu kadın'ın yeğeni Abaza Mehmet Paşa tahttan indirilip öldürülen II.Osman'ın tarafını tutuyordu. Herhalde II.Osman'ın annesinin akrabası Daye Hatun'la evli olduğundan olacak katledilen Sultan'ın kan davasını güddü (...) Deli Mustafa'nın annesi uzun seneler Eski Saray'da oturdu, oğlunun 1639 senesinde ölümünden sonra IV.Murad'ın izniyle Edirne Sarayına taşındı ve orada dört sene sonra öldü (...) 

Bu bilgiyi bize ulaştıran Sn. Christine Korntal'e ve tercüme için Sn. Felicitas Dumru'ya çok teşekkür ederiz.